کد مطلب:5304 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:259
نویسنده نامه های پیامبر
آیا هیچ یك از نامه ها را، پیامبرصلی الله علیه وآله خود به دست خود نوشته است؟
در میان مسلمانان سه نظر وجود دارد:
1. پیامبرصلی الله علیه وآله چیزی نخواند و چیزی ننوشت [1] .
2. پیامبرصلی الله علیه وآله پیش از بعثت، چیزی نخوانده و ننوشته بود. اما پس از برانگیخته شدن به پیامبری و نزول قرآن، خواندن و نوشتن می دانست، ولی به دست خود، چیزی ننوشت [2] .
3. پیامبر، نوشتن خوب نمی دانست، ولی در پیمان صلح حدیبیه، پیمان نامه را، او به دست خود نوشت [3] .
البته تنی چند از مفسران، به ویژه مفسران شیعه، در پاسخ پرسش فوق، تردید دارند و پاسخ روشنی نیافته اند. علم الهدی، سیّد مرتضی، شیخ طوسی و از معاصران، مرحوم علاّمه طباطبایی قدس سرهم از آن جمله اند.
سید مرتضی رحمه الله در این باره می گوید: از آیه «وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلا تَخُطُّهُ بِیَمِینِكَ إِذًا لاَّرْتَابَ الْمُبْطِلُونَ» [4] ، چنین برمی آید كه پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله پیش از بعثت خود، خواندن و نوشتن را به خوبی نمی دانسته، ولی پس از پیامبری، می توانیم بگوییم كه وی، با نوشتن و خواندن، آشنا بوده یا نبوده است، ولی بدون امكان اظهار نظر قطعی درباره هیچ یك از دو حالت [5] .
شیخ طوسی رحمه الله در تفسیر آیه 48 سوره عنكبوت، نخست نظر كسانی را كه گفته اند از این آیه چنین برمی آید كه پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله با نوشتن به خوبی آشنا نبوده، نادرست می داند و می گوید آن چه از آیه به دست می آید این است كه پیامبرصلی الله علیه وآله چیزی ننوشته بوده است، ممكن است هم كسی كه نوشتن خوب می داند و هم كسی كه با نوشتن به خوبی آشنا نیست چیزی ننویسند [6] .
مرحوم علاّمه طباطبایی رحمه الله از آیه فوق، استنباط می كند كه ای پیامبر «عادت تو چنین نبوده كه قبل از این، كتابی بخوانی، و یا بنویسی.... خلاصه تو، نه مسلط بر خواندن بودی و نه مسلط بر نوشتن، چون امّی و بی سواد بودی، و اگر غیر این و بر خواندن و نوشتن مسلط بودی، مبطلان كه همواره می خواهند حق را باطل معرفی كنند» [7] ، قرآن را كلام خدا نمی دانستند.
در میان مسلمانان سه نظر وجود دارد:
1. پیامبرصلی الله علیه وآله چیزی نخواند و چیزی ننوشت [1] .
2. پیامبرصلی الله علیه وآله پیش از بعثت، چیزی نخوانده و ننوشته بود. اما پس از برانگیخته شدن به پیامبری و نزول قرآن، خواندن و نوشتن می دانست، ولی به دست خود، چیزی ننوشت [2] .
3. پیامبر، نوشتن خوب نمی دانست، ولی در پیمان صلح حدیبیه، پیمان نامه را، او به دست خود نوشت [3] .
البته تنی چند از مفسران، به ویژه مفسران شیعه، در پاسخ پرسش فوق، تردید دارند و پاسخ روشنی نیافته اند. علم الهدی، سیّد مرتضی، شیخ طوسی و از معاصران، مرحوم علاّمه طباطبایی قدس سرهم از آن جمله اند.
سید مرتضی رحمه الله در این باره می گوید: از آیه «وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلا تَخُطُّهُ بِیَمِینِكَ إِذًا لاَّرْتَابَ الْمُبْطِلُونَ» [4] ، چنین برمی آید كه پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله پیش از بعثت خود، خواندن و نوشتن را به خوبی نمی دانسته، ولی پس از پیامبری، می توانیم بگوییم كه وی، با نوشتن و خواندن، آشنا بوده یا نبوده است، ولی بدون امكان اظهار نظر قطعی درباره هیچ یك از دو حالت [5] .
شیخ طوسی رحمه الله در تفسیر آیه 48 سوره عنكبوت، نخست نظر كسانی را كه گفته اند از این آیه چنین برمی آید كه پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله با نوشتن به خوبی آشنا نبوده، نادرست می داند و می گوید آن چه از آیه به دست می آید این است كه پیامبرصلی الله علیه وآله چیزی ننوشته بوده است، ممكن است هم كسی كه نوشتن خوب می داند و هم كسی كه با نوشتن به خوبی آشنا نیست چیزی ننویسند [6] .
مرحوم علاّمه طباطبایی رحمه الله از آیه فوق، استنباط می كند كه ای پیامبر «عادت تو چنین نبوده كه قبل از این، كتابی بخوانی، و یا بنویسی.... خلاصه تو، نه مسلط بر خواندن بودی و نه مسلط بر نوشتن، چون امّی و بی سواد بودی، و اگر غیر این و بر خواندن و نوشتن مسلط بودی، مبطلان كه همواره می خواهند حق را باطل معرفی كنند» [7] ، قرآن را كلام خدا نمی دانستند.
[1] العقد الفريد، ابن عبد ربّه، ج4، ص245؛ مجمع البيان، ج4، ص287؛ مقدمه ابن خلدون، ص419. النبيّ الامي، مرتضي مطهري رحمه الله، ص6 - 43.
[2] الفائق، زمخشري، ج1، ص205؛ التراتيب الاداريّة، كتّاني، ج1، ص173؛ مكاتيب الرسول، ص20.
[3] طبقات ابن سعد، ج1، ص74؛ علل، صدوق، ص118-120؛ كشف الاسرار، ميبدي، ج7، ص404.
[4] عنكبوت (29) آيه 48.
و نيز آيه دوم از سوره جمعه: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الأُمِّيِّينَ رَسُولا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ».
[5] مجمع البيان، طبرسي، ج4، ص287.
[6] التبيان في تفسير القرآن، ج8، ص216.
[7] تفسير الميزان، ترجمه سيّد محمّد باقر موسوي، ج16، ص219.